در حالیکه تولیدکنندگان عمده داروهای اساسی در دنیا با منع تردد و کاهش فعالیت‌های اقتصادی روبرو شده‌اند، عرضه داروهای تقلبی رو به افزایش است.

مردم در کشورهای مختلف به ذخیره داروهای اولیه برای بیماری‌های ساده روی آورده‌اند اما دو مرکز عمده تولید این گونه داروها – یعنی چین و هند – با منع رفت و آمد و کاهش فعالیت‌های تولیدی مواجه شده‌اند، به این ترتیب تقاضا از عرضه فزونی گرفته و بازار داغی را برای عرضه داروهای تقلبی ایجاد کرده است.

در هفته‌ای که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که همه‌گیری کرونا جهانی شده، واحد مبارزه با داروهای تقلبی پلیس بین‌الملل (اینترپل) تنها ظرف هفت روز یکصد و بیست و یک مورد بازداشت فروشندگان داروهای تقلبی را در ۹۰ کشور جهان گزارش کرد. از مالزی تا موزامبیک، ماموران پلیس چندین تن اقلام پزشکی شامل هزاران ماسک و انواع داروی تقلبی و جعلی را که مدعی “درمان” کرونا بودند توقیف کردند. نتیجه این عملیات توقیف داروهایی خطرناک به ارزش بیش از ۱۴ میلیون دلار بود.

به گفته یورگن استوک، دبیرکل اینترپل، “تجارت غیرقانونی داروهای تقلبی در زمان بحران بهداشتی جهانی، نشانه بی‌اعتنایی کامل به جان انسان‌هاست.”

به گزارش سازمان بهداشت جهانی، ارزش تجارت داروهای تقلبی و جعلی که ممکن است شامل اقلام آلوده و بیماری‌زا بوده یا فرمول اشتباه داشته یا بی‌اثر و تاریخ مصرف گذشته باشند، در کشورهای با درآمد پایین به ۳۰ میلیارد دلار می‌رسد.

به گفته پرنت بوردیون استو، مسئول بخش تحقیقات داروهای جعلی و تقلبی در سازمان بهداشت جهانی، “در بهترین وضعیت، این داروها احتمالا بیماری مورد نظر را درمان نمی‌کند اما بدترین وضعیت هم وجود دارد که حاوی ترکیبات سمی و آلوده باشند و به مصرف‌کننده زیان برسانند.”

زنجیره عرضه
ارزش تولید صنایع دارویی در دنیا سالانه به بیش از یک تریلیون دلار بالغ می‌شود و زنجیره تولید دارو از تولیدکنندگان کلیدی فعال در هند و چین تا کارگاه‌های بسته بندی در اروپا، آمریکای جنوبی یا آسیا و از آنجا تا توزیع کنندگان دارو در تمامی کشورهای جهان امتداد دارد.

به گفته آقای استو، احتمالا هیچ کالای دیگری به اندازه دارو “جهانی” نشده است. در عین حال، با محدودیت رفت و آمد و تعطیلی کسب کار در کشورهای مختلف جهان، حلقه‌های این زنجیر نیز کمابیش از هم گسسته است.

چند شرکت دارویی هندی به بی‎بی‌سی گفته‌اند که در حال حاضر با ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت معمولی فعالیت دارند. از آنجا که هند عرضه کننده نزدیک به ۲۰ درصد تمام داروهای اولیه در آفریقاست، تاثیر این کاهش بر کشورهای آفریقایی بمراتب بیشتر بوده است.

به گفته افرایم فیری، داروخانه‌داری در لوساکا، پایتخت زامبیا، کمبود این اقلام در حال حاضر بخوبی احساس می‌شود:

“ذخیره دارویی ما رو به اتمام است و قادر به تامین نیاز خود نیستیم، کاری هم از دست ما بر نمی‌آید. دسترسی به دارو بخصوص داروهای ابتدایی مانند آنتی بیوتیک و ضد مالاریا دشوار شده است.”

با گران شدن مواد اولیه، برخی از تولیدکنندگان و توزیع کنندگان دارو ادامه کار را دشوار می‌یابند و ممکن است قادر به ادامه نباشند.

یکی از تولیدکنندگان دارو در پاکستان که پیش از این هیدروکلروکین، ماده مورد استفاده در داروهای ضد مالاریا را به کیلویی ۱۰۰ دلار می‌خرید حالا با قیمت‌هایی تا ۱۱۵۰ دلار مواجه شده است.

با افزایش شمار کشورهایی که برای مقابله با گسترش ویروس کرونا، محدودیت رفت و آمد و فعالیت اقتصادی را به اجرا می‌گذارند، نه تنها کاهش تولید که افزایش تقاضا نیز مسئله‌ساز شده زیرا مردم در این کشورها به خرید و ذخیره داروهای اولیه روی آورده‌اند.

توام شدن کاهش عرضه با افزایش تقاضا باعث شده سازمان بهداشت جهانی در مورد افزایش تولید و عرضه داروهای تقلبی هشدار بدهد.

آقای استو می گوید: “وقتی عرضه قادر به پاسخگویی به تقاضا نباشد، فضایی ایجاد می شود که در آن داروهای تقلبی یا بدون کیفیت برای تامین تقاضای مازاد وارد بازار می‌شود.”

داروی تقلبی
گفتگوی با داروخانه‌داران و شرکت‌های دارویی در سراسر جهان حاکی از آن است که عرضه داروهای ضد مالاریا با تهدید جدی مواجه است.

پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در یک نشست خبری به احتمال موثر بودن کلروکین و مشابه آن، هیدروکسی کلروکین، در درمان کرونا اشاره کرد، تقاضای جهانی برای این دارو – که معمولا در درمان مالاریا کاربرد دارد – بسرعت افزایش یافت.

سازمان بهداشت جهانی مکررا اعلام کرده است که هیچ شواهدی حاکی از موثر بودن کلروکین و هیدروکسی کلروکین بر ویروس کرونا در دست نیست اما دونالد ترامپ در یک مصاحبه دیگر با اشاره به این داروهای ضد مالاریا نظر داد که “چیزی که از دست نمی‌دهید، اینها را بخورید.”

تحقیقات بی‌بی‌‎سی نشان می‌دهد که با اوج گرفتن تقاضا، انواع داروهای تقلبی در حد وسیع در جمهوری دموکراتیک کنگو و کامرون در آفریقا فروخته می‌شود.

قیمت این داروها در موارد عادی حدود ۴۰ دلار برای یک هزار قرص است اما یکی از داروخانه‌داران جمهوری دموکراتیک کنگو گفته در حال حاضر، قیمت هزار قرص کلروکین ضد مالاریا به حدود ۲۵۰ دلار رسیده است.

داروهای عرضه شده در این کشور ظاهرا ساخت “شرکت دارویی براون و برک” بلژیک است اما تماس با این شرکت، که در بریتانیا نیز ثبت شده، این ادعا را نقض می‌کند. سخنگوی شرکت گفت: “ما هیچ فعالیتی در تولید این دارو نداریم، آن را تولید نمی‌کنیم و آنچه که با مارک ما عرضه می‌شود، تقلبی است.”